Op twee namen na bestaat het spelalfabet volledig uit witte mannennamen. Dat moest anders vonden journalist en schrijver Jill Mathon en taalwetenschapper Desiré van den Berg. Samen met hoogleraar naamkunde dr. ir. Gerrit Bloothoofd en de feministische doe-tank De Bovengrondse ontwikkelden zij een nieuw spelalfabet om ervoor te zorgen dat zo veel mogelijk mensen zich kunnen identificeren met onze taal. De A is van Ali en Bernard wordt Bo. “We reproduceren constant een wit mannelijke norm, ook in onze taal. Vaak hebben we dat niet eens door. Het spelalfabet, wat iets schijnbaar onbenulligs lijkt, legt dit feilloos bloot.”
// VERZAMELEN
“Een woord spellen, iedereen ratelt eigenlijk meteen het spelalfabet op. ‘De A van Anton, de B van Bernard’, ook zelf deed ik dit. Totdat ik vier jaar geleden met een instantie aan het bellen was en het me tijdens opviel dat ik alleen maar mannennamen aan het spellen was. Toen dacht ik: dit moet anders. Een nieuw spelalfabet met een zo breed scala aan namen, waarin je de diversiteit van Nederland terugziet.
Ik schakelde taalwetenschapper en fotograaf Desiré van den Berg in en we maakten met een lijst namen die we zelf leuk vonden. Dat voelde niet goed. Er moest een structuur in de namenlijst zitten. Ook vonden we het belangrijk dat we konden verantwoorden waarom we deze keuzes hadden gemaakt. Ons leuke namenlijstje ging de deur uit en we zochten databanken op om daarin te speuren. Maar we kwamen er samen niet uit.”
// VERBINDEN
“We kwamen in contact met hoogleraar naamkunde Gerrit Bloothooft. Hij hielp ons aan een namenlijst van Nederlanders die hier waren geboren tussen 1971 en 2017. Toch voelde dit niet goed omdat we veel Nederlanders misten in deze lijst, zoals bijvoorbeeld de eerste generatie gastarbeiders. We vroegen een nieuwe lijst op en zagen daarin ook de namen veranderen. Op basis van die lijst hebben we van iedere letter gekeken naar de tien procent populairste namen. We hielden rekening met klank, niet te veel lettergrepen, de man/vrouwverhouding, ook zitten er namen tussen die gender overstijgend zijn en hielden we rekening met de afkomst van de namen. Op basis daarvan is deze lijst er gekomen.
Ik wil het geen inclusief alfabet noemen, er zijn namelijk genoeg namen uit culturen die we niet gebruikt hebben, omdat die niet in de populairste namenlijst van Nederland staan. Het moet een representatief alfabet worden waarin iedereen zich herkent.”
Ook schakelden we de hulp in van feministisch platform De Bovengrondse. Aan hun steun hebben we ontzettend veel gehad. Als zij niet in dit project hadden geloofd, was het weer op een grote stapel gekomen. De Bovengrondse dekte de kosten zodat we modellen konden betalen en licht konden huren voor de shoot. Webbouwer Multitude heeft de website gemaakt. Iedereen die heeft meegewerkt aan Het Nieuwe Spelalfabet deed dit vrijwillig. Dat is echt fantastisch.”
// VERTELLEN
“Het project heeft verschillende processen doorstaan. Zo wilden we eerst een boek maken waarin we deze verhalen zouden vertellen, maar dat was heel duur. Ik wilde vooral dat iedereen het kon zien, daarom hebben we uiteindelijk gekozen voor een website en de vertoning in Pakhuis de Zwijger. Dat maakt het laagdrempeliger.
Ook vonden we het heel belangrijk om de achtergrond bij de gezichten en de namen te geven. Daarom staan de verhalen allemaal op de website.
Wendy vertelde dit persoonlijk verhaal over haar naam.
Vroeger vroeg ik me al af waarom ik een Chinese en een westerse naam had. Mijn moeder zei dan: ‘Wij gaan naar een ander land, wij zijn daar te gast en mensen daar kunnen ze onze namen niet uitspreken. Ik wil niet dat je moeite krijgt met Yanan.’ De meeste mensen van mijn generatie hebben daarom bijna allemaal ook een westerse naam.
We vonden het belangrijk om de namen een gezicht te geven. Desiré maakte een portrettenserie van de naamdragers. Zo wordt het project een stuk persoonlijker.
Via een website, online campagne, educatiemateriaal en een talkshow met expositie in Pakhuis de Zwijger, op 4 november, kunnen alle Nederlanders kennismaken met Het Nieuwe Spelalfabet en met de mensen die deze namen dragen.”
In Nederland heb je vooral oudere vrouwen die Ali heten. Ik vind Eva zo serieus, Eef voelt veel meer
In Pakistan is Ali nog steeds een hele populaire naam. dichtbij. Dat past bij me, want ik maak heel
Dat komt omdat het islamitisch is snel contact. In die zin definieert het mijn uitgesproken persoonlijkheid meer.
// VOORUITGANG
“Dat we dit spelalfabet over vijf jaar allemaal hanteren zou natuurlijk de ideale situatie zijn. Maar ik ga het niet iemand opleggen. Je moet gebruiken wat je wil. Dit is alleen een manier om het te doen. Dit spelalfabet zegt zo veel meer over onze samenleving en dat is denk ik ook de kern, zoiets schijnbaar onbenulligs en alledaags als een spelalfabet laat natuurlijk een veel groter verschijnsel zien: het feit dat in onze hele samenleving ‘de witte man’ als norm geldt, vaak zonder dat we het doorhebben. Als je een ander spelalfabet wil gebruiken, dat goed en wetenschappelijk onderbouwd is, gebruik dan dit. Maar als jij Anton, Bernard, Cornelis wil gebruiken mag dat ook. Ik zal niet boos worden.”
Tip voor andere ondernemers
“Zoek partners om mee samen te werken, dan wordt je project echt sterker. Doe het niet op eigen houtje. Door samen te werken met De Bovengrondse en Multitude, hebben Desiré en ik, het project echt van de grond gekregen. En er zijn mensen die gespecialiseerd zijn, waarom zou je zelf het wiel opnieuw uit gaan vinden, zoek hulp want je plukt er de vruchten van.”