Gisteravond waren we bij de Trendrede 2020, een initiatief van Nederlandse toekomstdenkers. In de trendrede benoemen zij de meest relevante tendensen van vandaag en morgen en kijken ze verder vooruit.
De tijdgeest staat nooit stil, waardepatronen verschuiven door de
tijd heen. Op dit moment versnelt de verandering. Het doet
ondertussen meer pijn om aan het bekende vast te houden dan om
een stap richting het onbekende te zetten. Of het nu over klimaat
gaat, of over schuldhulpverlening, mensen eisen verandering. Van
hun werkomstandigheden, van de manier waarop ze
aangesproken worden, van de lucht die ze inademen. Het roer
gaat daadwerkelijk om. De jaren twintig zullen aanpakjaren
worden. Beslissende jaren, waarin we vele transformaties
doormaken: we voelen, we verbeelden, we veranderen. We
vinden dat nodig.
Prachtig en wat ons betreft spot on. Het voert te ver om de hele trendrede hier samen te vatten. Dit doet ook geen recht aan de tijd (ruim een maand!) die de makers er in hebben zitten. Hier enkele zaken die er wat ons betreft uitsprongen/ die ons raakten.
BETEKENIS
Welke impact heb jij op je omgeving, welke groei bied je mensen om je heen, met jouw handelen? Hebben jouw acties betekenis gehad?
// Voorwaarde voor vrijheid
Het idee dat we als individu recht hebben op alle mogelijke vrijheden, leidt vooral tot verongelijktheid. Vrijheid kent een vaste voorwaarde: verantwoordelijkheid. Het komende decennium zullen we intense ethische discussies voeren. We reflecteren op de fundamenten van samenleven en democratie, en op onze eigen betekenis daarbinnen. Dit zorgt voor een anders gedragen individuele en gezamenlijke moraal.
// De individuele context
Steeds minder mensen passen in de huidige voorgeprogrammeerde hokjes. Mensen worden van loket naar loket geschoven, omdat de efficiëntie van het systeem boven de hulpvraag van het individu gaat. Een belangrijke vraag die we ons allemaal, als professional en als burger, steeds vaker zullen stellen is: zie ik, door het systeem heen, de mens in zijn individuele context, en doe ik wat helpt?
// Groei door betekenis
De overmatige behoefte aan zelfprofilering neemt langzaam af. Gezien worden is pas het eerste stadium van de betekenissamenleving. Het tweede is gekend worden: aandacht voor specifieke talenten, dat wat het individu uniek maakt. Het derde stadium is het nieuwe idee van groei: van betekenis zijn binnen een groter geheel.
// Samensturing
De maatschappelijke uitdagingen zijn te complex om ze op de schouders van een enkele instantie te laden. Afzonderlijke organisaties, zullen samen tot een ketenbreed vangnet moeten zien te komen. Ze vormen daartoe een cirkel van vertrouwen, waarbinnen men elkaar snel kan vinden, en stemmen af wie op welk moment het voortouw zal nemen. De komende jaren verwachten we een (in eerste instantie moeizame) zoektocht naar aansluiting en verbinding.
// Betekenisportfolio
De toekomst is aan het unieke talent van elk individu, bezien binnen het geheel van de samenleving. Menselijk talent wordt de belangrijkste productiefactor. Scholing beweegt van afgemeten informatie, in voorgeschreven fases, naar maat- werkeducatie, ingezet op relevante punten langs het individuele levenspad. De leerling verzamelt zijn betekenisvermogen in een eigenzinnig portfolio.
VERBINDING
We gaan de context van het individu steeds beter zien. Dat leidt tot een omschakeling in het denken. Iedereen kan een steentje bijdragen, met het eigen talent, hoe ongelijk de krachten ook verdeeld zijn tussen mensen. Iemand die pech stapelt in het leven, mag wat meer aandacht en ondersteuning krijgen, iemand met bovengemiddelde kansen draagt misschien wat meer bij. Dat is gelijkwaardig, eerder dan gelijk. We zijn verbonden met vele anderen - en daar varen we wel bij. In die zin neigt Nederland ernaar opnieuw gidsland te zijn: in verbinden zijn we altijd sterk geweest.
// Gelijkwaardigheid
Het kloofbewustzijn neemt toe. We leven inmiddels in een ongemiddelde samenleving. We vermoeden dat het aantal leefstijlen nog zal doorgroeien. We hoeven geen volk van gelijken meer te zijn. We zijn een volk van gelijkwaardigen. Dat betekent dat we het komende decennium meer moeite steken in het recht doen aan de diversiteit van onze maatschappij.
// Holisme
Het besef dat alles met alles samenhangt dringt door. Dat maakt beleid niet makkelijker. Wel uitdagender en toekomst- gerichter. Wie een kleinigheid verandert, verandert het geheel. En het geheel floreert bij de zorg voor de kleinste schakels. Het besef groeit dat we allemaal onderdeel van complexe ecosystemen zijn. Daardoor ontstaat nieuwe aandacht voor de vraag hoe dingen samenhangen. We zijn niet alleen onderling verbonden binnen het kleinere ecosysteem van werk of leefomgeving, maar ook afhankelijk van het grote mondiale ecosysteem. We raken mentaal ontregeld als de wereld in brand staat. Want wij zijn onze natuur. Dat inzicht is fundamenteel voor een natuurlijk, duurzaam en betekenisvol bestaan.
// Circulaire oplossingen
Er is sprake van een herwaardering van de natuur, zowel emotioneel als rationeel. Op het gebied van productie en duurzaamheid wordt de cirkel de norm: de natuurlijke kringloop vormt de basis van een groeidenken waarin verspilling geminimaliseerd wordt. Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een productieketen is de nieuwe maatstaf.
// Deugende mensen
Rutger Bregman stelt in zijn bestseller De meeste mensen deugen een interessante vraag: ‘Wat als er een verantwoordelijke, gemotiveerde en constructieve burger in ieder van ons schuilt? Of anders gezegd: wat als een échte democratie gewoon tot de mogelijkheden behoort?’ De burger blijkt in de praktijk bereid te zijn tot een relevante bijdrage.
// Wie is wij?
Wie is wij? Zien we Nederland als eenheid, inclusief de mensen die er pas net wonen? En hoe zit het met onze stad? De straat? De politie? De democratie? Wat hebben we ervoor over, ieder voor onszelf, om de gezamenlijkheid te bewaren, om samen met al die andere ongemiddelde medeburgers een prettig land te vormen? Durven we elkaar te ontmoeten en onze cirkel een klein beetje te openen? Wie op grote schaal wil zorgen voor meer verbinding, zet eerst kleine stapjes. Verbondenheid begint met de ene persoon die een gesprek aangaat met de andere.
OPENHEID
De mate waarin we in het volgende decennium gelijkwaardig kunnen zijn, hangt af van ons vermogen ons denken open te stellen voor de kracht van het verschil, om vervolgens de samenleving sterker op te bouwen – vanuit dat samen. Die openheid van denken brengt iedereen uiteindelijk rust en bevestiging: ook ik mag er zijn, mijn eigenaardigheid heeft betekenis binnen het geheel. Wie zijn betekenis doorgrondt, maakt makkelijk verbinding met het andere en staat open voor de nieuwe kansen die daaruit voortkomen.
// Tijdvertraging
We gaan het gevoel ademruimte geven. We gaan elkaar wijzen op de doordraafdrift die tot burn-out leidt. Er is op veel terreinen (social media, werk etc.) behoefte aan tijdvertraging. Aan een adempauze vóórdat gereageerd wordt, voordat de dialoog van start gaat.
// Van opinie naar opening
Het meningencircus zal de komende jaren minder prominent aanwezig zijn. Van opinie over gaan we naar opening in. Niet degene met de beste oneliner komt in beeld, maar degene die een opening ziet in een bestaand probleem en de bereidheid heeft om samen met tegenstrevers of andersdenkenden te onderzoeken of die valide is. De wereld is ingewikkeld en makkelijke oplossingen bestaan niet. We kunnen alleen proberen om problemen met open vizier te benaderen. Onze cirkels en filterbubbels gaan zich voorzichtig openen, de komende jaren, omdat we inzien dat voorbij elkaars eerste mening een diepere betekenis ligt. Daar kunnen we meer mee dan met ruzie.
// ‘Het is OK’
Volgens Stanford-psycholoog Albert Bandura ben je met geloof in eigen kunnen succesvoller en socialer. Omgekeerd zorgt een laag zelfvertrouwen voor angst, doemdenken en gebrek aan actie.
Het zou helpen wanneer we elkaar imperfectieruimte gunden, de mogelijkheid om het even niet te weten, fouten te maken zonder dat ze meteen gevolgen hebben.
Elk mens heeft talent voor iets anders. Juist het andere in de anderen geeft ons betekenis en helpt ons vooruit. Dat houdt automatisch in dat niemand perfect is - en hoeft te zijn. ‘Trek het je niet aan als het eens tegenzit,’ zei Koning Willem- Alexander in zijn kerstrede tot het volk en tot jongeren in het bijzonder. ‘Geef jezelf wat ruimte. Het is OK.’
HET DOORSLAGGEVENDE DECENNIUM
Het is de beste manier om vertrouwen te laten groeien: elkaar opzoeken, contact maken, overeenkomsten onderzoeken, tot een gedeeld doel weten te komen, blijven afstemmen, foutjes vergeven en samen successen vieren. Wij voorspellen dat we, aan het eind van de twintiger jaren, voorbij de verschillen elkaar in de ogen durven te kijken, luisteren naar de overwegingen van de ander en tussen de regels door samen de diepte in gaan.
De hele trendrede, doorspekt met vele mooie voorbeelden uit de praktijk, is hier terug te kijken of te lezen.
Enjoy en wij verheugen ons op de aanpakjaren die voor ons liggen.